Mía đường sẽ vẫn là vấn đề gây tranh cãi trong AEC

Thái Lan là quốc gia có ngành công nghiệp mía đường lớn nhất Đông Nam Á và là nước xuất khẩu đường lớn thứ ba trên thế giới (sau Brazil và Australia). Tuy nhiên theo một báo cáo gần đây của tờ Bangkok Post, Thái Lan có thể leo lên vị trí nhà xuất khẩu đường lớn thứ hai thế giới nếu không vấp phải các hàng rào thuế quan và phi thuế quan tại một số thị trường chính ở ASEAN.

Tại Indonesia, Philippines và Thái Lan, đường được xếp vào danh mục mặt hàng nhạy cảm. Theo đó, sản phẩm này sẽ không được hưởng mức thuế suất 0-5% trong thương mại nội bộ ASEAN.

Ông Rangsit Hiangrat, Tổng giám đốc công ty Thai Sugar Millers Corporation – tổ chức đại diện cho 50 nhà máy đường ở Thái Lan cho biết: “Chính phủ Indonesia quy định các nhà sản xuất hàng tiêu dùng chỉ sử dụng các sản phẩm đường được sản xuất trong nước, trong khi đó, các ngành công nghiệp có thể sử dụng đường nhập khẩu nếu được chính phủ cho phép”.

Trong khi đó, chính phủ Malaysia chỉ cho phép nhập khẩu đường thô và từ chối nhập khẩu đường trắng tinh luyện.

Tuy nhiên, mọi việc đều có hai mặt. Theo tờ Philippine Daily Inquirer, ngành công nghiệp mía đường Philippines vẫn chưa sẵn sàng cho AEC vì sự cạnh tranh khốc liệt của các doanh nghiệp Thái Lan tại thị trường mía đường ASEAN.

Ông Jose Maria Zabaleta, cựu chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất đường Philippines nhấn mạnh, cần phải bãi bỏ các bộ luật hạn chế năng lực cạnh trạnh của ngành mía đường.

“Các trang trại nhỏ không thể cạnh trạnh với các công ty lớn mạnh hơn từ Thái Lan. Chính phủ cần cho phép tái hợp nhất và loại bỏ Luật cải cách ruộng đât toàn diện (CARP) đối với đường, gạo, và hầu hết các loại cây trồng khác”, Zabaleta cho biết.

Theo báo cáo gần đây, mặc dù ngành mía đường Indonesia ngày càng phát triển nhưng vẫn lo ngại trước sự bành trướng của các nhà sản xuất đường Thái Lan.

Trong tương lai thách thức đối với các nhà máy đường ở Indoneisa sẽ khó khăn hơn cả việc thành lập Cộng đồng kinh tế ASEAN vào năm 2015. Trước khi thực hiện AEC, sự hiện diện của đường tinh luyện nhập khẩu tại thị trường nội địa là một thách thức đối với các nhà máy đường địa phương”.

Tại một số tỉnh, thành phố tại Indonesia như Batam, Kupung, đường tinh luyên của Việt Nam và Thái Lan được bày bán tràn lan với giá 0,46 USD/kg. Các quy định đối với đường tinh luyện nhập khẩu sẽ không gây tổn hại cho các nhà máy đường và nông dân nếu đường tinh luyện nhập khẩu không được bày bán trên thị trường.

Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là đường nhập khẩu vượt quá quy định cho phép sẽ dẫn tới tình trạng đường nước ngoài tràn lan trên thị trường nội địa. Do vậy, các nhà máy sản xuất đường thuộc quyền quản lý RNI sẽ phải đối mặt với các đối thủ “khó nhằn” hơn, không chỉ các doanh nghiệp nhà nước mà còn cả các công ty đường hoạt động hiệu quả hơn từ Việt Nam và Thái Lan.

Trong khi đó, một báo cáo khác từ Việt Nam cho thấy, ngành công nghiệp mía đường của nước này cũng gặp phải không ít khó khăn trước sự cạnh tranh khốc liệt của các đối thủ nặng ký từ Thái Lan.

Theo báo cáo của Hiệp hội Mía đường Việt Nam, vào cuối tháng 8/2013, lượng đường tồn kho là 288.000 tấn. Tình trạng buôn lậu đường qua cửa khẩu khiến áp lực giải phóng hàng tồn kho ngày càng khó khăn.

Ông Nguyễn Thành Long, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường cho biết, mặc dù đường nhập khẩu từ Thái Lan chịu thuế suất 5% nhưng giá vẫn thấp hơn đường Việt Nam từ 2.000-3.000 đồng.

Nếu thuế nhập được cắt giảm xuống còn 0% vào năm 2015 khi AEC được thành lập, thì đường Thái Lan sẽ tràn ngập thị trường Việt Nam.

Do vậy, đường sẽ luôn là vấn đề gây tranh cãi trong AEC. Hiện nay, ngành mía đường vẫn là một ngành nhạy cảm về mặt chính trị tại nhiều nước trên thế giới, thậm chí tại các khối khu vực phát triển hơn ASEAN như Liên minh Châu Âu (EU) và Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA). Hai tổ chức này đều đề ra những quy định về hạn chế nhập khẩu đường nhằm bảo vệ ngành công nghiệp mía đường nội khu vực trước sức ép cạnh tranh từ bên ngoài.

Do vậy, ASEAN cần phải xác định các rào cản phi thuế quan trong thương mại nội khối sau khi AEC được thành lập vào cuối năm 2015, có như vậy mới có thể nhanh chóng xóa bỏ chúng. Tuy nhiên, Ban thư ký ASEAN không đủ nguồn nhân lực để đảm đương trọng trách này, do vậy khu vực tư nhân cần phải đẩy mạnh những nỗ lực của riêng mình.

Ngoài ra, ASEAN cần đưa ra những lựa chọn chính sách phù hợp nhằm đảm bảo tính tương tác giữa các quốc gia thành viên trong ngành mía đường, bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng ASEAN và các ngành công nghiệp nông thôn quan trọng trước sức ép cạnh trạnh từ bên ngoài.